Borçlar Kanunu 182/1. madde uyarınca, taraflar sözleşmenin hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi halinde; talep edebilecekleri ceza miktarını serbestçe belirleyebilirler. Bunun istisnası, TBK 182/3. madde gereğince, hâkimin, aşırı gördüğü ceza koşulunu kendiliğinden indirmesidir.

Ancak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunun 22. maddesi uyarınca, tacir sıfatına sahip borçlu, TBK 182. maddenin 3. fıkrasında yazılı hallerde aşırı ceza kararlaştırılmış olduğu iddiasıyla sözleşme cezasının indirilmesini mahkemeden isteyemez.

Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin TTK 22. maddesine rağmen borçlu tacir lehine vermiş olduğu kararları bulunmaktadır.

Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2012/13618 Esas, 2013/1557 Karar, 28.1.2013 tarihli kararına göre, otogaz alımına yönelik bayilik anlaşması yapılmıştır. Bayiliği alan Şirket, ayda 40 ton LPG almayı ve bu miktarda alım yapmadığı takdirde verdiği 25.000 TL teminatın 5 katı kadar ceza ödemeyi taahhüt etmiştir. Ancak, bayi taahhüdüne uymayarak taahhüdün altında alım yapmış ve Otogaz Şirket’inin talebine rağmen teminattan arta kalan bakiye 100.000 TL’yi de ödememiştir.

Açılan davada, davalı Bayi, sözleşmenin 16 ay sonra mutabakat ile sona erdirildiği ve 16 ay boyunca akde aykırılık itirazında bulunulmadığı savunmasında bulunmuştur. Yerel Mahkeme, davacının Sözleşmeyi feshetmekte gecikmesinin akde aykırılığa icazet verildiği anlamına gelmediği ve talep edilen cezai şartın Bayi’nin ekonomik mahvına sebep olacak miktarda olmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar vermiş ve Yargıtay da bu kararı onamıştır.

Yine, Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2012/16814 Esas, 2013/4336 Karar ve 7.3.2013 tarihli kararında, Yargıtay’ın, kararlaştırılan cezai şart miktarının ekonomik yönden borçlunun yıkımına sebep olabilecek tarzda yüksek olduğunun saptanması halinde tacir olan borçlu yönünden de cezai şarttan indirim yapılabileceğini kabul ettiği yönünde karar vermiştir.

Ancak, bu konuyla ilgili Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin farklı bir içtihadı bulunmaktadır.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2014/14649 Esas, 2015/1315 sayılı, 5.2.2015 tarihli güncel bir kararında tarafların tacir olması nedeniyle cezai şartın aşırı olduğundan bahisle indirilmesini isteyemeyeceği; TBK 182/son maddesinin ticari işlerde uygulanmasının TTK 22. madde nedeniyle mümkün olmadığı yönünde karar vermiştir.

Yargıtay 11. ve 19. Hukuk Daireleri arasındaki içtihat farklılığı ve TTK 22. madde hükmü dikkate alındığında; ticari sözleşmelerde, tacirlerin ekonomik yönden mahvolmalarına neden olacak kadar fahiş cezai şart miktarlarını sözleşmeye eklememeleri gerektiği önem kazanmaktadır.

Av. Esra Özeren